گرد فراموشی روی معماری مساجد ایرانی!

به اعتقاد  مهندس امیر جوانبخت با وجود سابقه و تجربه‌ای كه ایرانی‌ها از ساخت مساجد در كشور دارند، متاسفانه آن‌ها در دوره‌ی كنونی به جای استفاده از این گنجینه و تكمیل كردن روند آن، هیچ بهره‌ای از این دانش نمی‌گیرند.

امیر جوانبخت در گفت‌وگو با ایسنا، ادامه داد: این در حالی‌ است كه در كشوری مانند امارات كه تجربه‌ی ساخت‌وساز مساجد آن فقط به 30 سال پیش برمی‌گردد، مساجدی با عظمت و از نظر معماری كامل ساخته می‌شوند كه معماری آن برگرفته از معماری همه‌ی کشورهای اسلامی است.

وی با بیان این‌كه نخستین مسجد در دوران پیامبر (ص) در مدینه و به نام «مسجد‌النبی» ساخته شد، اظهار كرد: آن مسجد بسیار ساده و در حد یك چهار دیواری در اطراف بود و سقف‌اش از پوشال و ارتفاعش به اندازه‌ی قد بلندترین مرد عرب بود و یك صفحه به ارتفاع 30 سانتیمتر بالاتر از سطح زمین روبه‌روی در ورودی آن ساخته شد. عناصر این مسجد به مرور در دوره‌های بعدی كامل‌تر شدند و بعد از هفت سال مسجد بزرگتری به‌جای آن بنا شد و امروزه نیز مسجدالنبی در همان مکان با ظرفیت حدود هشت هزار نفر بنا شده است.

این مدرس دانشگاه همچنین درباره‌ی نخستین مسجد در ایران اظهار كرد: مسجد جامع «فهرج» در شهر فهرج از توابع استان یزد به نقل از مرحوم استاد پیرنیا، نخستین مسجد ساخته شده در ایران است كه با الهام از عناصر معماری دوره‌ی ساسانی‌ بنا شده است. این مسجد تزیینات كمی دارد و دیوارهای آن كنگره‌دار و خشتی و دارای یك ورودی ساده و یك رواق در اطراف حیاط با مناره‌ای ساده است.

وی افزود: ساخت‌وساز مسجد در ایران در دوره‌های بعدی به تدریج كامل‌تر می‌شود و به مرور تزیینات بیشتری به خود می‌گیرد و مناره‌ها نیز كامل‌تر می‌شوند. مسجد جامع نایین، مسجد جامع یزد و همچنین مسجد جامع اصفهان از دوره‌ی صفویه، مهمترین نمونه‌های این معماری در مساجد هستند. بعضی از این مساجد نیز مانند مسجد جامع اصفهان در طول چند قرن كامل‌تر شده و بخش‌هایی به آن اضافه می‌شود .
 
جوانبخت معماری مسجد امام (ره) در اصفهان مربوط به دوره‌ی صفویه را اوج تزیینات معماری ایران دانست و افزود: بعد از این دوره، معماری مساجد باز هم به سمت ساده‌تر شدن می‌رود. در دوره‌ی قاجار نمونه‌هایی از مساجد مانند مسجد و مدرسه‌ی «آقابزرگ» در كاشان كه از نظر تناسبات هندسی و فضا‌های مسجد كامل است؛ اما تزیینات كمتری نسبت به مساجد دوره‌ی صفویه دارد، وجود دارد.

به گزارش ایسنا، مسجد جامع «فهرج» نخستین مسجد بنا شده در ایران است كه با كمك تجربه‌های معماری كهن ایران و الهام گرفتن از طرح مسجد نبی اكرم (ص) در قرن اول هجری ساخته شده است.
 
این مسجد دارای شبستانی به طرف قبله است. هم‌چنین فضاهای سرپوشیده‌یی نیز در اطراف حیاط وجود دارند كه بسیار ساده و كوچك‌اند و با وجود این‌كه تزیین نشده‌اند، در میان بخش‌های مختلف مسجدهای قرن نخست هجری ایران، جزو بهترین نمونه‌ها هستند. با تحقیقاتی كه مرحوم استاد پیرنیا درباره‌ی مسجد «فهرج» انجام داده، این مسجد قدیمی‌ترین مسجدی است كه در ایران وجود دارد و بدون هیچ پیرایه‌ای هم‌چنان دست‌نخورده باقی مانده است. هم‌چنین با وجود این‌كه مسجد با خشت و گل بنا شده، هنوز قابل استفاده است.

• قبلی
• بعدی

به اشتراک بگذارید