هرم پلکانی زوسر

هرم پلکانی زوسر نخستین بنای عظیم سنگی جهان از سلسله مقالات معرفیشاهکارهای معماری جهان مهندس محمد رضا دهقانی

در حدود سال 2650 پیش از میلاد هرم پله دار فرعون زوسر (Djoser)، دومین پادشاه از سلسله سوم در سقاره (Saqqarah) یا گورستان باستانی (شهر مردگان ) ممفیس توسط «ایمحوتپ»، معمار، طبیب و مشاور مخصوص زوسر، برپا داشته شد. وی نخستین هنرمندی است که نامش در تاریخ جهان به صورت مکتوب موجود می باشد، بسیار به علم طب مصری خدمت کرد به گونه ای که در دوران بعد، به عنوان رب النوع هنر و علم مورد پرستش واقع گردید؛ چنین به نظر می رسد که مکتب معماری مصر به دست وی تأسیس شد.

مجسمه زوسر

ایمحوتپ نخستین کسی بود که در ساخت هرم از قطعات کوچک سنگ بهره برد. این هرم كه احتمالاً كهن ترین بنای سنگی مصر و نخستین بنای سنگی عظیم جهان است، اولین مقبره عظیم پادشاهی نیز بود که ساخت آن نزدیک به سی سال به طول انجامید. هرم زوسر که حـدود 61 متر ارتفاع دارد و متشکل از شش مصطبه به تدریج کوچک شونده، با ارتفاعی یکسان است، دارای زاویه ای با شیب 72 درجه می باشد. شكل هرم مذبور كه ظاهراً چیزی در حد واسط بین مصطبه - شکل رایج مقابر مصریان در دوراه باستان - و هرمهای حقیقی بعدی در گیزا (چیزه) است، در پایان كار، ساختمانی مشابه زیگوراتهای بزرگ بین النهرین از آب درآمده است، اما هرم زوسر برخلاف زیگوراتهای بزرگ که معبد بودند، یك مقبره است و ارتفاعش از بناهای شهر مردگانی كه پیرامونش ترتیب یافته، بسیار ‌بلندتر می باشد.

در ساخت مصطبه پایینی و اصلی هرم پلکانی زوسر، سنگهای سفید آهکی را دقیقاً همانند آجر بکار برده اند. سازندگان که قطعات سنگ را همچون آجرهای بزرگ شکل داده بودند، آنان را در رجهای افقی و با ملات گِل ساده چیده بودند. در دومین مرحله که نشانگر تغییر از مصطبه پله پله ای به هرم پلکانی است، تکنیک متفاوتی آشکار شده است؛ حجم سنگهای تراش داده شده، بیشتر گردیده به طوریکه هریک از آنها حدود نیم تن وزن دارند. این سنگها را بطور مایل با زاویه 18 درجه چیده بودند، به گونه ای که شیب آنها به سمت درون و قلب بنا بود و بدین ترتیب، در مرحله پایانی توسعه و تکمیل هرم، زاویه ای با شیب 72 درجه ایجاد گشت.

مقبره ای چون هرم زوسر وظیفه یا كاركردی دو گانه داشت: "حفاظت از پادشاه مومیایی شده و متعلقاتش" و "مجسم ساختن قدرت مطلق و خدایگونه فرعون به كمك فرم معماری". در اندیشه مصریان، شکل هرم نمود پلکانی بود که فرعـون را به سـوی «رِع» (Ra) یا رب النـوع خورشیـد بالا می برد. از دیگر سو، عقیده آنان بر این بود که عظمت پیکر هرم، موجب جذب هرچه بیشتر انوار فیض بخش رِع بر بدنه مزار و سپس حلول آن در کالبد فرعون می شود.

هرم زوسر

هرم زوسر درون مجموعه ای تدفینی به ابعاد 540 متر در 278 متر جای گرفته که پرستشگاههای سنگی، بناهای آیینی و حیاطهایی متعدد آن را احاطه کرده است. دیواری پیرامونی به طول بیش از 6/1 کیلومتر از سنگ به بلندای 5/10 متر، مجموعه را دربر گرفته و دارای پانزده سطح فرورفته، همچون درگاه ورودی می باشد. از این میان، چهارده دروازه کاذب و غیر واقعی اند، تنها درگاه ورودی منتهی به مجموعه در بخش جنوب شرقی دیوار پیرامونی واقع شده است.

پس از گذر از ورودی، تالاری گسترده گردیده که 54 متر طول دارد و سقفی متشکل از سنگهایی استوانه ای، شبیه به تنه درخت نخل داشت که بر ستونهایی باریک استوار بود. سطوح این ستونها که خیاره دار می باشند، کهن ترین ستونهای شناخته شده در مصر هستند. تالار ذکر شده، به حیاط باز و بزرگ مجموعه منتهی می شود.

مجموعه همچنین شامل تعدادی فضای عبادتی است که ایمحوتپ سقف خیمه مانند آنها را از معماری کاخهای چوبی الهام گرفته بود. بناهای مذکور که با سنگ آهک شفاف طلایی ساخته شده اند، بر روی دیوار بیرونیشان سه نیم ستون باریک شیاره دار کار شده است.

تندیس ایمحوتپ

"

به اشتراک بگذارید