مسجد جامع بروجرد، قدیمی‌ترین مسجد غرب کشور

مسجد جامع بروجرد، قدیمی‌ترین مسجد تاریخی غرب کشور و از جمله مساجد قرون اولیه اسلام در ایران است.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه لرستان‌، کهن‌ترین بخشی که از کاوشهای علمی در این مشجد شناسایی شده به اواسط قرن سوم هجری قمری می‌رسد و احتمال وجود لایه‌های قدیمی‌تر در آن نیز متصور است.
 

مردم این شهرستان بر این باور هستند که جامع شهر بر روی آتشکده‌ای کهن بنا شده، اما تا کنون شواهد قابل دفاعی در کاوشهای باستانی شناختی صورت گرفته، یافت نشده است.
 

به طور کلی به لحاظ زمان، احداث مسجد را می‌توان به چند دوره قابل شناسایی تقسیم کرد که اولین آن مربوط اواسط قرن سوم بوده و استمراری مملو از فراز و نشیب تا دهه 50 هجری شمسی یعنی زمانی قریب بر 1200 سال با احداث گنبد کاشی کاری و چند تغییر جزیی دیگر.
 

به لحاظ گون‌شناسی مسجد از نوع مساجد تک ایوانی بوده و شامل بخشهای اصلی گنبدخانه، شبستان غربی و شرقی زمستانی، ایوان و دو مناره و یک آبریزگاه مجزا و خارج از فضای اصلی است.
 

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بروجرد در این رابطه به خبرنگار ایسنا، گفت: این مسجد در قلب بافت تاریخی و در مركز قدیمی‌ترین محله و هسته اولیه شكل‌گیری شهر در كنار بازار تاریخی واقع شده است.
 

حجت‌الله یارمحمدی افزود: این بنا با سابقه بیش از 1000 سال یكی از مساجد شاخص اولیه اسلامی در ایران است كه در طول تاریخ حیات خود دستخوش تغییرات و تحولاتی نیز واقع شده است.
 

وی اظهار کرد: بنا در گذشته به صورت یك مجموعه شامل مسجد،‌ حمام،‌ آب انبار،‌ غریب خانه(آبریزگاه كنونی)،‌ میدان و سایر متعلقات بوده كه امروزه بعضی از این آثار از بین رفته‌اند.
 

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بروجرد تصریح کرد: بسیاری از مردم بر این باورند كه مسجد بر روی آتشكده‌ای پیش از اسلام ساخته شده، ولی براساس پژوهشها و بررسی‌های كه تاكنون صورت پذیرفته این موضوع مسجل نشده و تأیید و رد این مطلب نیاز به مطالعه بیشتری دارد.

 

یارمحمدی ادامه داد: قدیمی‌ترین آثار یافت شده تاكنون در آن مربوط به اواسط قرن چهارم هجری یعنی دوره آل بویه بوده،‌ البته نشانه‌هایی از وجود مسجدی قدیمی‌تر از نوع مساجد اولیه ستوندار(احتمالاً‌ قرن سوم هجری همانند مسجد جامع اصفهان) یافت شده كه این مهم نیز نیاز به بررسی و مطالعه بیشتری دارد.
 

وی خاطرنشان کرد: بنای موجود مسجد از نظر فرم از نوع مساجد تك ایوانی بوده كه دارای دو درب ورودی در جهات شرق و غرب بوده و شامل یك حیاط مركزی مستطیل،‌ ایوان،‌ فضای گنبد خانه و شبستانهای اطراف آن و یك شبستان وسیع زمستانی در طرف شمال حیاط مركزی است.
 

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بروجرد افزود: قدیمی‌ترین بخش به دست آمده از پژوهشهای صورت گرفته تاكنون فضای زیر گنبد خانه بوده كه مربوط به اواسط قرن 4 هجری است و شواهد آن در عمق 180 سانتیمتری از كف فعلی مسجد به صورت سالم یافت شده است.
 

یارمحمدی اضافه کرد: این فضا احتمال اً‌به صورت منفرد و در خارج از مسجد ستون دار اولیه(مانند گنبد نظام الملك در مسجد جامع اصفهان)‌ ساخته شده است.
 

وی گفت: در دوره بعد یعنی زمان سلجوقیان این بنا آباد شده و از اعتبار كافی برخوردار بوده و تزئیناتی به آن افزوده شده كه كتیبه آجری باقیمانده به خط كوفی در دیوار جنوبی گنبد خانه و بالای محراب، گواه این مطلب است.
 

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بروجرد افزود: متن كتیبه فوق «بسم الله اللهم اغفر امر هذه القبه الصدر الاجل مجدالدین جمال الاسلام عزالملك ابوالعز محمد بن طاهر بن سعید اطااله بقائه» است.
 

یارمحمدی اظهارکرد:‌ بعد از آن یعنی در زمان ایلخانی بنا دارای یك دوره ركود و فترت می‌شود كه دلیل آن شاید مربوط به حملات ویرانگر مغول و زمین لرزه‌ای است كه در سال 715 ه . ق در منطقه به وقوع پیوسته و باعث ویرانی بخش عمده‌ شهر و بخشهایی از مسجد می‌شود.
 

 

وی تصریح کرد: بنا در دوره بعد یعنی زمان جانشینان تیمور دوباره احیاء شده و بخشهایی به آن افزوده می‌شود این دوره شامل تعمیر گنبد ریخته شده دوره قبل و احداث ایوان و شبستانهای شرقی،‌غربی و شمالی است.
 

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بروجرد ادامه داد: طبق كتیبه‌های سنگی موجود در قسمتهای مختلف بنا در زمان صفویه در سالهای 1022،1023 و 1091 ه . ق مرمت شده است.
 

یارمحمدی افزود: سرانجام در دروه‌های زندیه و قاجاریه نیز تعمیرات و الحاقاتی ازجمله اضافه کردن دو مناره در طرفین ایوان كه تاریخ ساخت آن 1209 بوده،‌ صورت پذیرفته است.
 

وی اضافه کرد: این بنا از جمله مهمترین یادگارهای معماری بر جای مانده از گذشته این شهر كهن و شناسنامه‌ و شاهدی معتبر از دوران پیشین است كه نیازمند بررسی و مطالعه و توجهات همه جانبه‌ای است.
 

گزارش از : زهره گودرزی، خبرنگار ایسنا، منطقه لرستان

• قبلی
• بعدی