شهر خلاق- قسمت اول

مهندس الناز مرادی

کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری

مهندس نرگس حمزه

کارشناس ارشد مرمت شهری

آنچه که امروز دولت ها، حکومت ها و سازمان های محلی با آن مواجه هستند روند رو به افزایش شهرنشینی و بروز مشکلات اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی از یک سو و ناکارامد بودن روش های مدیریت و کنترل توسعه شهری متداول در رفع مشکلات و تنگناهای مذکور از سوی دیگر می باشد و آنان را با این واقعیت روبرو ساخته که نقش اقتصادی شهرها در تولید ناخالص کشورها غیرقابل انکار است؛ به طوری که گذشته از تحمیل بار عمده ای از توسعه کشور، به عنوان مراکزی خلاق جهت ایجاد فرصت هایی مناسب برای رفاه و توسعه شهروندان خود نیز محسوب می شوند. از این رو بازنگری در شیوه های مدیریت، برنامه ریزی و توسعه شهری، امری اجتناب ناپذیر می نماید.

در عصر حاضر شهرها ناگزیر از رقابت اند. رقابت آن ها در حوزه بازار جهانی و در تعامل با دیگر شهرها و سکونتگاه های شهری در اطراف جهان برای سرمایه گذاری است. چنان چه شهری نتواند برای سرمایه گذاران امنیت، زیرساخت ها و کارایی لازم را فراهم کند، قادر به رقابت نیز نخواهد بود.
با ظهور پدیده جهانی شدن و نقش مهمی که شهرهای بزرگ در این فرایند ایفا می کنند، بررسی های مقایسه ای در خصوص تعیین عوامل کلیدی که سازنده خط مشی های شهرنشینی از انواع موفق و ناموفق در جهان می باشند، در دستور کار مجامع بین المللی قرار گرفته است که مبانی نظری آن از چند اصل زیر تبعیت می کند:
- برای اینکه مدیریت یک شهر با موفقیت قرین باشد می بایست خط مشی های اتخاذ شده بر پایه توسعه پایدار اجتماعی بوده و سازگار با بسط موزون جامعه مدنی باشد. از این رو ارتباطات اجتماعی و بهبود کیفیت زندگی برای آحاد شهروندان می بایست ترغیب شود.
امروزه طریقه سازماندهی و مدیریت یک شهر مدرن، نگرش دوسویه اجتماعی به آن است، بدین معنا که از یک سو مقتضیات محلی و از سوی دیگر اهداف مهم ملی مدنظر قرار گیرند.
محیط های شهری باید از چنان جامعیتی برخوردار باشند که از یک طرف موجبات توسعه پایدار شهری از طریق طراحی کالبدی (شبکه دسترسی مناسب، توسعه حمل و نقل عمومی، تعیین مراکز اشتغال، کیفیت فضاهای باز عمومی) را فراهم آورد و از طرف دیگر زمینه های لازم برای مدیریت شهری پایدار توسط حکومت های محلی را فراهم سازد (حناچی 1383، 52).

نقش مشارکت شهروندان خلاق در توسعه پایدار شهر
شهر خلاق نه تنها فضایی است که در آن خلاقیت رشد می کند، بلکه کل سازماندهی و مدیریت آن به طور خلاقانه طرح ریزی می شود. شهری که بتواند به شکلی خلاقانه استعداد همکاری جمعی را در راستای ارایه خدمات بیشتر به کار گیرد موفق ترین شهر در این قرن خواهد بود.

"بروسیک" در کتابی با عنوان "آزادی و خلاقیت" بیان می کند ما می توانیم تفکر خلاق را از راه دخیل کردن تمام افراد ذی نفع در خلق یک اثر پرورش دهیم. هرچقدر به سمت استفاده از مشارکت بهره وران در تولید یک اثر کالبدی پیش رویم، به این معناست که به توسعه تفکر خلاقانه در یک جامعه بها داده ایم. نگاه بروسیک، نگاهی فرآیندمحور است به طوری که دست یابی به خلاقیت در طراحی و برنامه ریزی باید فرآیندی مشارکتی باشد (سعیدی، 1389: 7).
از آنجایی که یکی از ارکان شکل گیری شهر خلاق، فضاست بنابراین وجود فضای عمومی مطلوب در شهر می تواند بستر مناسبی را برای شکل گیری شهر خلاق فراهم کند. فضای عمومی مناسب به شهروندان این فرصت را می دهد تا خلاقیت خود را در آن به نمایش بگذارند. فضاهای عمومی مکان های بسیار مناسبی برای مشارکت ساکنین شهر هستند؛ چناچه مردم در اثر مشارکت با یکدیگر در فضاهای عمومی ایده ها و خلاقیت های خود را تولید کرده و در معرض نمایش قرار می دهند. مشارکت باعث می شود خلاقیت هر شهروند، از میان بحث و گفتگو و تبادل نظر در ارتباطات دو یا چند طرفه به دست آید.

به اعتقاد فلوریدا، طبقه خلاق به دو گروه از مردم تقسیم می شوند؛ گروه نخست متشکل از "هسته فوق العاده خلاق" است که مشتمل بر طیف وسیعی از جمله دانشمندان، مهندسان، اساتید دانشگاهی، شاعران، رمان نویسان، هنرمندان، بازیگران، هنرپیشه ها، طراحان و معماران، نویسندگان آثار غیرداستانی، ویراستاران، شخصیت های فرهنگی، گروه مشاوران، محققان، تحلیل گران و سایر نخبگان است و گروه دوم شامل حرفه ای های خلاق است که در طیف وسیعی از صنایع دانش محور نظیر بخش های مدرن، خدمات مالی، خدمات بهداشتی و حقوقی و مدیریت تجاری کار می کنند. فلوریدا معتقد است گروه اول اشکال یا طرح های جدیدی را پدید می آورند که به سرعت قابل انتقال و بی نهایت مفید هستند، در حالی که گروه دوم در حل مسائل خلاق درگیر هستند (Florida 2005, 34 ).
افراد خلاق موجب قدرتمند شدن شهر و رشد اقتصادی ناحیه ای می شوند و این افراد  مکان هایی را برای زندگی ترجیح می دهند که دارای ویژگی هایی نظیر خلاقیت، نوآوری و تنوع باشد.

الگوی نمونه گرایش به مشارکت شهروندان خلاق
بر اساس مفاد قوانین، شهرداری سازمانی است حقوقی و محلی و مستقل که در محدوده شهر برای رفع نیازهای عمرانی، رفاهی و خدماتی مردم شهر که جنبه ی محلی دارد تشکیل می گردد و منظور آن این است که امور با مشارکت شهروندان حل و فصل گردد.

نتایج حاصل از مطالعات انجام شده بر آگاهی ها، گرایش ها و رفتارهای شهروندان در زمینه مشارکت در سه شهر ایران ( شیراز، همدان و گرگان) الگوی خاصی را در این زمینه معرفی می کند که روابط آن ها در نمودار شماره 1 خلاصه شده است:

نمودار شماره 1- الگوی گرایش به مشارکت شهروندان (علوی تبار 1380، 139)

این گفتار با توجه به موارد ذکر شده، الگویی جهت جذب سرمایه های انسانی خلاق و ایجاد بستر اجتماعی و فرهنگی مناسب ارائه می دهد. بدین منظور ابتدا می بایست با در نظر گرفتن شرایط اقلیمی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی کشور، نیازهای شهروندان خلاق سنجیده و زیرساخت های لازم در جهت پاسخگویی به آن ها، فراهم شود.

پایان قسمت اول

برای مطالعه قسمت دوم اینجا کلیک کنید

به اشتراک بگذارید