مرمت‌ها انجام شد / زخم‌های قلعه ناصری متعلق به دهه ۶۰ است

درحالی شنیده می‌شود که قلعه ناصری ایرانشهر در وضعیت مناسبی قرار ندارد که معاون میراث‌فرهنگی سیستان و بلوچستان تخریب‌های عمده این بنای دوره قاجاریه را متعلق به دهه ۶۰ می‌داند. هرچند که به گفته این مسئول در طی این سالها مرمت‌های بسیاری روی قلعه صورت گرفته و در آینده‌ای نزدیک قرار است این بنا به پایگاه میراث‌فرهنگی قلعه‌ناصری تبدیل شود.

خبرگزاری میراث‌فرهنگی ـ گروه میراث‌فرهنگی ـ قلعه ناصری ایرانشهر پس از قلعه بمپور بزرگترین و مهمترین قلعه خشت گلی در سیستان و بلوچستان محسوب می‌شود. این قلعه سال ‎ 1264هجری شمسی به دستور ناصرالدین شاه قاجار طی هفت سال توسط استاد «حسین معمارباشی کرمانی» ساخته شد.
 
با این‌حال قلعه ناصری هم طی دوره‌ها و زمان‌های مختلف از دستان تخریب‌گر روزگار دور نماند و بارها مورد تهدید عوامل انسانی و جوی قرار گرفت. چندی پیش شنیده شد که بخش‌هایی از قلعه در معرض تخریب قرار گرفته و قسمت‌هایی از آن دچار آسیب‌های ساختاری شده است.
 
به‌همین منظور با «محمدرضا سندگل» معاون میراث‌فرهنگی سیستان و بلوچستان به گفت و گو نشستیم. این مسئول اعتقاد دارد، قلعه ناصری از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده که شامل سربازخانه، قورخانه، مسجد، حمام، اصطبل، حوضخانه، فضاهای حاکم‌نشین، فضاهای عامه نشین، باغات کشاورزی و غیره است که متاسفانه در سالهای 1360 قسمت‌هایی از فضاهای داخلی اثر به‌دلیل عدم آگاهی تخریب شده‌اند.
 
به‌گفته وی، از جمله فضاهای باقی‌مانده از زمان تخریب تاکنون، حصار و حمام زیبای قلعه است که به عنوان یکی از شاهکارهای معماری سالم در استان محسوب می‌شود که به لحاظ ساختاری آسیب بسیار کمی دیده است.
 
سندگل با اشاره به اینکه تخریب‌های متعددی در دوره‌های پیش به این اثر تاریخی وارد شده اما اداره کل میراث‌فرهنگی استان نیز اقدامات بسیاری انجام داده است. چنانچه مرمت کامل و اندود کاهگل و سیم‌گل حصارهای قلعه، آواربرداری فضاهای داخلی به منظور پی یابی قلعه، مرمت و بازسازی حمام قلعه، مرمت و بازسازی قسمت‌هایی از فضاهای سربازخانه که در 6 فصل تاکنون مرمت شده که پس از اتمام مرمت و بازسازی فضاهای داخلی به‌عنوان نگینی از معماری در شهرستان ایرانشهر محسوب می‌شود از جمله فعالیت‌های صورت گرفته اداره کل میراث‌فرهنگی استان سیستان و بلوچستان به‌شمار می‌رود.
 
معاون میراث‌فرهنگی سیستان و بلوچستان همچنین تاکید می‌کند: با توجه به وجود آثار مختلف در شهرستان ایرانشهر و وضعیت خاص قلعه پیشنهاد ایجاد قلعه ناصری و آثار پیرامون در قالب پایگاه میراث‌فرهنگی قلعه ناصری داده شده که مراحل اولیه کار به تایید معاونت میراث‌فرهنگی کشور رسیده است.
 
درحال‌حاضر ایرانشهر یکی از مراکز مهم شهرنشینی در استان سیستان و بلوچستان محسوب می‌شود که تاریخ کهنی را در خود جای داده است. وجود محوطه‌های باستانی با آثار تاریخی شاخص، جاذبه‌های گردشگری و قرار گیری در مسیر جاده ترانزیتی سبب شده که ایرانشهر قطب میراث‌فرهنگی و گردشگری استان محسوب شود.
 
این درحالی است که قلعه ناصری یکی از آثار شاخص معماری دوره قاجاریه محسوب می‌شود که در مرکزشهر و در بافت تاریخی قرار گرفته که به صورت پلان مربع شکل در ابعاد 185×185در زمینی به مساحت 34225 متر مربع ساخته شده است.
 
حصار اطراف قلعه دارای ارتفاعی بالغ بر 5/6 متر و به‌ ضخامت 5/4 متر که مجهز به انواع تیرکش است. این تیرکش‌ها به‌حالت اریب بوده که دفاع کاملی از سربازان در زمان حمله مهاجمان به قلعه به شمار می‌رفته، اثر فوق دارای 9 برجک دیده‌بانی است که در قسمت ورودی 2 برج و در سایر نقاط حصار 7 برج جهت حفاظت از قلعه وجود داشته است.
 
عمده مصالح به کار رفته در قلعه شامل خشت خام و آجر در ابعاد مختلف و ملات ساروج است که در بدنه حصار از کاه گل و و سیم گل جهت نما استفاده شده است. این درحالی است که با توجه به فضاهای شناسایی شده بیش از 160 فضا در داخل قلعه وجود داشته است.
 
اما آنطور که در متون تاریخی آمده است، در عهد قاجاریه شخصی بنام ناصرالدوله فرمانفرما که در سال 1285 هجری شمسی حاکم وقت ایالات کرمان و بلوچستان بود؛ پیشنهاد ساخت یک دژ نظامی عظیم را در فهرج یا پهره، به ناصرالدین شاه قاجار می دهد. فهرج یا پهره نام قدیم ایرانشهر است که در سال 1308 هجری شمسی با تصرف این شهر توسط قوای رضاخان پهلوی به نام ایرانشهر تغییر نام می‌یابد.
 
ناصرالدین شاه با ساخت این قلعه نظامی در فهرج موافقت می نماید و بدین ترتیب کار ساخت قلعه در سال 1264 هجری شمسی به دست یکی از معماران توانا و مشهور کرمان بنام "استاد حسین معمار باشی کرمانی" آغاز و پس از مدت هفت سال به اتمام می رسد. از آن پس این قلعه بنام قلعه ناصری یا ناصریه مشهور می گردد و مقّر حکمرانی بلوچستان که تا آن سال قلعه کهن و عظیم بمپور بود به قلعه ناصری تغییر می یابد.

به اشتراک بگذارید