خانقاه شاه نعمت الله ولی

 مهندس هما پرمون

کارشناس ارشد مرمت بافت و ابنیه

خانقاه عبارت‌ است از دیر یا مکانی برای زندگی صوفیان مسلمان، به‌رغم ریشه‌شناسی روشن آن، معنی کلی این واژه مبهم‌ است. این واژه نخستین ‌بار در آثار نویسندگان سده‌ی چهاردهم/هشتم به‌ویژه نویسندگان خراسان و ماوراء النهر کاربرد یافت.

عرفان از مهمترین جریان های فکری و معنوی اثرگذار بر هنر ایران بوده است. در طریق تصوف به منظور رسیدن به کمال مطلوب، مراتب و مقاماتی وجود دارد که هر یک از عرفا با توجه به مقام معنوی و میزان دریافت خود از طریقت آن ها را برشمرده و نام گذاری کرده اند .

یکی از جلوه های عرفان در معماری تأثیر این تفکر در معماری خانقاه است، که مراتب عرفان از جمله بیداری، طلب، معرفت، عشق و... به نحوی در معماری محراب، گنبدخانه، سردرب، کاشی کاری، حیاط ها و غیره متجلی است که می توان راجع به آن تحقیق کرد و مورد توجه قرار داد که نمونه آن در آستانه شاه نعمت الله ولی ماهان کرمان متجلی است.
ساخت این مجموعه از نیمه اول قرن نهم (840 هجری قمری) آغاز و طی شش قرن تا اواخر قرن چهاردهم ادامه یافته است. این بنا در ابتدا به صورت یک تک بنا با گنبدی رفیع بر فراز فضایی چهارگوش، درون باغ بزرگی بود که بعدها الحاقاتی به آن افزوده شده است. این عمارت ترکیبی از هنر معماری شش قرن اخیر با تلفیقی از فضای معماری مقبول و باغ سازی بسیار فرح انگیز و صفایی عارفانه است.
نویسنده معاصر مرحوم دکتر حمید فرزام در کتاب "تحقیق در احوال و نقد آثار و افکار شاه نعمت الله ولی" می نویسد: نخستین کسی که فرمان داد گنبد و بارگاهی رفیع و مجلل بر مرقد شاه ولی بنا کنند، سلطان احمد شاه بهمنی پادشاه دکن هندوستان بود که از مریدان و هواخواهان خاص او به شمار می¬رفت.
وی می افزاید: کتیبه کهن و تاریخی بسیار گرانبهای سردر مزار شاه ولی که یادگار اخلاص و ارادت بی شائبه سلطان احمدشاه و فرزند او به آن عارف بزرگ است هنوز هم پس از 5/5 قرن زینت بخش آستانه شاه ولی است. پنج جفت در به عنوان درهای ورودی آستانه که احتمالا در هندوستان ساخته و به ماهان آورده اند، با نقوش هندسی خاتم کاری شده و قطعاتی از عاج فیل در آنها بکار رفته است.
دو مناره بلند به ارتفاع 5/38 متر، رواق شاه عباسی و دارالحفاظ سردر محمدشاهی، صحن وکیلی، صحن اتابکی و صحن میرداماد از جمله قسمت های مختلف آستانه شاه نعمت الله ولی هستند.

• قبلی
• بعدی

به اشتراک بگذارید