بافت پیرامونی مسجد جامع اصفهان در حال ویرانی

از جنوب مسجدجامع در اصفهان كه تیرماه امسال در فهرست میراث جهانی یونسكو ثبت شد كه بگذرید،‌ تك‌مناره‌ی بلند مسجد حضرت علی (ع) در محله‌ی قدیمی هارونیه به‌راحتی دیده می‌شود؛ اما اگر راه‌تان كج نشود و قصد دیدن این بنای خشتی ـ آجری را داشته باشید، به‌طور یقین، نگاه‌تان به ضلع شرقی این مسجد نیز می‌افتد كه شامل بادیه‌ای نیمه‌ویران است.

به گزارش خبرنگار سرویس میراث فرهنگی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، خانه‌های تخریب‌شده‌ی صفوی و قاجاری در ضلع شرقی مسجد حضرت علی (ع) قرار دارند. تك‌مناره‌ی این مسجد یكی از مناره‌های منحصربه‌فرد ساخته‌شده با آجر و كاشی باقی‌مانده دوره‌ی سلجوقی است؛ اما منظره‌ی خانه‌هایی كه به‌جز آوار، چیز دیگری از آن‌ها باقی نمانده است، بیشتر از این مناره‌ی تاریخی و مسجد ثبت جهانی‌شده‌ی نزدیك آن، توجه را جلب می‌كند.

پس از ثبت جهانی مسجدجامع اصفهان، برخی رسانه‌ها از آغاز شدن این تخریب‌ها خبر دادند، اما حالا كارشناسان میراث فرهنگی تأكید می‌كنند كه تخریب‌ها ادامه‌دار و در حال گسترش است و حتی بناهای تاریخی در حریم مسجدجامع اصفهان در وسعتی حدود دوهزار مترمربع تا كنون از بین رفته است.

هرچند اداره كل میراث فرهنگی و گردشگری استان اصفهان از این تخریب‌ها اظهار بی‌اطلاعی كرد، اما یك كارشناس ارشد حوزه‌ی میراث فرهنگی درباره‌ی تخریب‌های رخ‌داده در این منطقه كه در عرصه‌ی تك‌مناره‌ی مسجد حضرت علی (ع) و در حریم مسجدجامع عتیق اصفهان قرار دارد، به خبرنگار ایسنا گفت: با توجه به شواهد موجود از بخش‌های باقی‌مانده، قدمت این بناهای تاریخی كه بیشتر از دو بنا به نظر می‌رسند، به اواخر دوره‌ی صفوی و اوایل دوره‌ی قاجار می‌رسد.

حمید مظاهری تهرانی ادامه داد: اگرچه بناهای تخریب‌شده از نظر تزیینات قوی نبودند، اما از نظر اجزای معماری در دوره‌ی صفوی كامل هستند و آن‌گونه كه از این بخش‌ها به نظر می‌رسد، آن‌ها از نظر استحكام نیز در وضعیت مناسبی بودند. همچنین به نظر می‌رسد این خانه‌ها به‌دلیل قرار گرفتن در موقعیت جدید تجاری، سودجویی مالكان و بی‌توجهی مسؤولان سازمان میراث فرهنگی تخریب شده‌اند.

او با اشاره به قرار داشتن این محدوده‌ی تاریخی در نزدیكی محل اجرای پروژه‌ی میدان عتیق، اظهار كرد: موقعیت جغرافیایی و نحوه‌ی قرار گرفتن این خانه‌ها، آن‌ها را به ادامه‌ی بازار اصفهان می‌تواند متصل و این محدوده را به‌طور كامل به‌عنوان یك پروژه‌ی تجاری معرفی كند.

وی تخریب این دوهزار مترمربع را در محدوده‌ی مسجدجامع اصفهان و تك مناره‌ی مسجد حضرت علی (ع) خیانتی بزرگ به میراث فرهنگی كشور دانست و بیان كرد: حدود 70 درصد خانه‌های این محدوده تخریب شده‌اند و با توجه به نشانه‌های باقی‌مانده از این آثار، به نظر می‌رسد خطوط اصلی خانه‌ها قابل شناسایی و بازسازی هستند و هنوز بخش‌های مهمی از آن‌ها را می‌توان احیا كرد. به همین دلیل، باید جلوی فرآیند تخریب در بخش‌های باقی‌مانده را گرفت.

مظاهری تأكید كرد: اگر روند تخریب در محدوده‌ی بافت تاریخی ادامه پیدا كند، به‌محض این‌كه هر اثر تاریخی در اصفهان و دیگر شهرها در كنار یك موقعیت تجاری قرار گیرد، قطعا تخریب می‌شود. اگرچه اكنون یك فاجعه‌ی بزرگ در میراث فرهنگی رخ داده، اما با توجه به این‌كه مشت نمونه‌ی خروار است، به نظر می‌رسد زمان آن است كه علاوه بر كنترل روند تخریب‌ها، نظارت شدید‌تری بر بناهای تاریخی شود كه در نزدیكی پروژه‌های تجاری هستند.

به گزارش ایسنا،‌ یك باستان‌شناس نیز درباره‌ی تخریب‌های صورت‌گرفته در محدوده‌ی مسجدجامع اصفهان توضیح داد: این منطقه پر از خانه‌ها و حمام‌های تاریخی است، ولی متأسفانه دامنه‌ی تخریب‌ها روز به روز گسترده‌تر می‌شود. شهرداری اصفهان قصد تخریب بسیاری از این بناها را در قالب پروژه‌ی تخریب خانه‌های فرسوده دارد. اگر این كار انجام شود اتفاق نامناسبی در این محدوده می‌افتد.

محمدرضا جعفری‌زند به خبرنگار ایسنا گفت: وقتی شهرداری اصفهان طرح تخریب بناهای فرسوده را مطرح كرد و به اجرایی كردن توسعه‌ی طرح منطقه تن داد، قیمت خانه‌های اطراف مسجدجامع اصفهان كه به‌دلیل تاریخی بودن، خالی از سكنه بودند بالاتر رفت و از حالت ركود بیرون آمد. از آن زمان، این بافت ارزشمند شده است؛ ولی درباره‌ی این‌كه حالا چقدر به آن اهمیت داده می‌شود، سازمان میراث فرهنگی باید پاسخگو باشد، چون اكنون خطر تخریب از سوی مالكان و شهرداری، بیشتر خانه‌های تاریخی اصفهان را تهدید می‌كند.

این مدرس دانشگاه با اشاره به شناسایی شدن همه‌ی خانه‌های ارزشمند در بافت تاریخی اصفهان، بیان كرد: همه‌ی محله‌های اطراف مسجدجامع عتیق اصفهان تاریخی هستند، حتا برخی كوچه‌ها هنوز نام‌های قدیمی خود را دارند؛ اما تغییرات اخیر باعث به‌هم ریخته شدن بافت تاریخی این منطقه شده است

به گزارش ایسنا،‌ یك دوست‌دار میراث فرهنگی نیز در این زمینه اظهار كرد: بسیاری از پروژه‌هایی كه اكنون در اصفهان با آن‌ها روبه‌رو هستیم، خواسته یا ناخواسته با موضوع میراث فرهنگی مواجه هستند. اكنون اداره كل میراث فرهنگی و گردشگری اصفهان از تخریب‌های انجام‌شده در پشت مناره‌ی مسجد حضرت علی (ع) اظهار بی‌اطلاعی می‌كند و می‌گوید این اتفاق در روزهای تعطیل رخ داده است. از سوی دیگر، هیچ هماهنگی‌ای بین شهرداری و سازمان میراث فرهنگی در این زمینه نشده است. سازمان میراث فرهنگی معتقد است این تخریب همه را در عمل انجام‌شده قرار داده است.

علیرضا روحانی با اشاره به تخریب‌هایی از این دست كه از چند سال پیش به‌طور مستمر در بخش‌های تاریخی مختلف استان اصفهان رخ می‌دهند، به خبرنگار ایسنا گفت: بناهای تخریب‌شده هرچند در فهرست آثار ملی به ثبت نرسیده بودند، ولی جزو حریم درجه‌ی یك تعدادی از آثار تاریخی بودند.
 
وی ادامه داد: پروژه‌ی احیای میدان عتیق در نزدیكی بناهای تخریب‌شده و جزو حریم درجه‌ی یك مسجدجامع است، این بناها در پرونده‌ی یونسكو نیز جزو پرونده و دارای ارزش‌های حفاظتی و قابل نگهداری بودند.
 
او افزود: یكی از مسائل و مشكلات اساسی در محور میدان عتیق، وجود تعداد زیاد آثار تاریخی است. درباره‌ی این موضوع نیز باز هم به همان مباحث گذشته برمی‌گردیم.

• قبلی
• بعدی

به اشتراک بگذارید