باستان‌شناسی هنوز در کُماست

میراث فرهنگی و موزه ملی ایران در هشت سال گذشته غیرتخصصی‌ترین و ضعیفترین مدیریت‌های ممکن را تجربه کردند. این درحالی است که ادغام گردشگری و میراث‌فرهنگی توانست روزنه‌های تفکر مادی‌گرایانه را در سازمان علمی و پژوهشی میراث فرهنگی باز کند و به‌بخش‌هایی چون باستان‌شناسی نفوذ کند. این اتفاق در طی ۸ سال شائبه‌های بسیاری را در پژوهش‌ها، گزارش‌ها و مسائل مالی باستان‌شناسی بوجود آورد، به نحوی که باستان‌شناسی را به کما برد.

خبرگزاری میراث‌فرهنگی ـ گروه میراث‌فرهنگی ـ‌ باستان‌شناسی ایران درحالی به‌واسطه مدیریت غیرتخصصی مدیران سازمان میراث فرهنگی در دولت نهم و دهم به حالت تعلیق درآمد که از دولت یازدهم انتظار می‌رود با حذف تفکر مادی‌گرایانه از بدنه و ساختار میرا‌ث‌فرهنگی، نگاه فرهنگی و تخصصی در این سازمان حاکم کند. نبود نگاه فرهنگی و مدیریت غیرتخصصی می‌تواند آینده و فرجام شومی را برای میراث‌فرهنگی ایران رقم بزند.   
 
«حمید خطیب شهیدی» باستان‌شناس، با اینکه اعتقاد دارد سازمان تخصصی و مدیریت غیرتخصصی دو مقوله جدا از هم و کاملا متضاد هستند اما تاکید می‌کند، همانطور که در این سالها شاهد بودیم ریاست سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری را افردی سیاسی عهده‌دار شدند اما این افراد نتوانستند با قدرت سیاسی بخش‌های مختلف سازمان را هدایت و مدیریت کنند.
 
این باستان‌شناس معتقد است، هم‌اکنون میراث‌فرهنگی در شرایطی قرار گرفته که نیازمند مدیر فرهنگی و کارآمد است؛ اما اگر ریاست سازمان باز هم وجه سیاسی دارد به مدیران رده‌های میانی سازمان که باید متخصص و آشنا به مقوله‌های میراث‌فرهنگی باشند توجه ویژه‌ای داشته باشد.
 
خطیب‌شهیدی با اشاره به ادغام گردشگری و میراث‌فرهنگی در در اواخر دولت هشتم و ادغام صنایع‌دستی در دولت نهم و ابهاماتی که در سالهای اخیر در خصوص مسائل مالی باستان‌شناسی وجود داشت تاکید کرد: «ادغام گردشگری با میراث‌فرهنگی سبب شد که هیچگاه به پژوهشگاه میراث‌فرهنگی که باستان‌شناسی مهمترین شاخه آن را تشکیل می‌دهد، با نگاه تخصصی دیده نشود. از سویی باستان‌شناسی در این سالها با شائبه‌های فراوانی در خصوص مسائل مالی مواجه بوده است که لازم است مدیریت کارآمد، تخصصی و با تجربه به رفع این ابهامات بپردازد.
 
وی همچنین افزود: «باستان‌شناس با کاوش در محوطه‌های باستانی، دیگر یک باستان‌شناس معمولی نیست و از مسئولیت حکومتی برخوردار است. بنابراین ترویج نگاه فرهنگی و تخصصی به پیشبرد اهداف علمی سازمان میراث‌فرهنگی کمک به‌سزایی خواهد کرد.»
 
«لیلا پاپلی»، باستان‌شناس نیز سازمان میراث فرهنگی را ساختاری تخصصی در میان ساختار سیاسی و اجرایی دولت می‌داند. به‌گفته وی، شاید یکی از مشکلات به این موضوع برمی‌گردد که بسیاری پژوهش‌ها و راهکاری میراث‌فرهنگی لزوما اجرایی نیست و در مواردی می‌تواند بنیادی و غیرکاربردی قلمداد شود.
 
او معتقد است، ادغام غیر کارشناسانه با گردشگری از یک‌سو و نگاه غیرکارشناسانه دولت‌های نهم و دهم از سوی دیگر ساختار میراث فرهنگی را به سازمانی برای درآمد بیشتر تقلیل داد. این درحالی است که تلاش دو دولت یاد شده در راستای استفاده از این ساختار برای ایجاد مشروعیت به شیوه پوپولیستی معضل دیگری بود که باستان‌شناسان بارها شاهد آن بودند. به‌گونه‌ای که نمونه آشکار آن نمایش استوانه کوروش و نمایش آن در زمانی بود که ده‌ها سایت ناشناخته در حال تخریب بودند یا پشت سدهای کارشناسی نشده غرق می‌شدند.
 
این باستان‌شناس با اشاره بر اینکه تفکر مادی‌گرایانه میراث‌فرهنگی، ارزش ماهوی و پایه‌های فرهنگی میراث‌ را هدف قرار می‌دهد و متزلزل می‌کند بیان کرد: «درحال‌حاضر سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شیر بی‌یال و دم شده که از یکسو نگاه توریستی دارد و از سوی دیگر مسئول شناسایی و ثبت میراث معنوی و مادی است. این دو مقوله کاملا جدا از هم قرار دارند و در یک ظرف نمی‌گنجند. بنابراین نیاز است مدیرانی کارآمد به لحاظ اداری و نه لزوما تخصص‌های معمول در میراث فرهنگی این بدنه از هم‌گسیخته را به نقطه نخست بازگرداند.
 
پاپلی می‌گوید: «مدیران آتی میراث فرهنگی مشکلات عدیده‌ای در پیش رو دارند، بنابراین ضروری است مدیرانی که راس ساختار میراث‌فرهنگی قرار می‌گیرند سیاست‌مدار باشند و شجاعت تصمیم گیری و امکانات سیاسی برای بازگرداندن ساختار میراث فرهنگی دست کم به نقطه صفر را داشته باشند.»
 
به‌اعتقاد این باستان‌شناس، توان به کارگیری متخصصان زبده و با تجربه، بدون در نظر گرفتن نگاه سیاسی و امنیتی در وهله اول قرار دارد. چراکه داشتن نگاه فرهنگی، و نه درآمد محورانه به گذشته و حال میراث فرهنگی و علم به این موضوع که میراث‌فرهنگی پدیده‌ای غیرقابل تکرار است حداقل کاری است که برای آشفته‌بازار میراث‌ ایران می‌توان انجام داد.

به اشتراک بگذارید