بازارهای ایران- تلاش برای حیات (بخش سوم و پایانی)

برای مطالعه بخش اول بازارهای ایران - تلاش برای حیات اینجا کلیک کنید

برای مطالعه بخش دوم بازارهای ایران - تلاش برای حیات اینجا کلیک کنید.

مهندس محسن گلکار

کارشناس ارشد مرمت بافت

نوگرایی و توسعه شهری به دوگانگی ریخت شناسی، اجتماعی- اقتصادی و فرهنگی در مناطق شهری بزرگ مخصوصا در تهران منجر شد. این دوگانگی از یک سو شامل قشرهای بازاری مذهبی بود که شیوه ی زندگی سنتی شهری را به نمایش میگذارند و عمدتا در منطقه بازار و مناطق قدیمی شهر زندگی میکردند و از سوی دیگر قشرهای متوسط جدید که در محله های جدید شهر زندگی میکردند. مغازه داران، کسبه، پیشه وران و دستفروشان حاملان اصلی شیوه زندگی شهری سنتی در درون بازار و خارج از آن بوده اند. بسیاری از مغازه داران و پیشه وران در مناطق جدید شهری در خارج از بازار به دور از گرایش ها و شیوه های رفتاری بازار، از استفاده از ابزارهای ارتباطی مدرن همچون رادیو، تلویزیون و سینما سرباز میزدند. تفریح آن ها اغلب زیارت امام زاده های ری و قم بود. دختران و خواهران ازدواج نکرده ی آن ها به ندرت بدون چادر از خانه خارج میشدند. مغازه داران و پیشه وران داخل بازار در قیاس با سایر گروه ها بیشتر در درون خود ازدواج میکردند.

بازار اصفهان

چهار بررسی انجام شده درباره خاستگاه اجتماعی بازاریان در تبریز، یزد، همدان و ملایر در نیمه دهه 1350/1970 نشان میدهد که هرچه بازار یک شهر بزرگتر و جاافتاده تر باشد خاستگاه اجتماعی آن کمتر روستایی است. در بازار بزرگ و پررونق تبریز از 86 نمونه مورد مصاحبه در شهر فقط 7 مورد آن ها پدرانشان در روستا متولد شده بودند. در بازار قدیمی و فعال شهر یزد حضور افراد غیربومی استثنا بود . در بازار متوسط و جاافتاده ی همدان از میان 141 نمونه، ده تن از مناطق روستایی آمده بودند. با این حال در بازار ملایر که نمونه ای است از بازار شهری کوچکتر اما در حال رشد 69 تن از 196 بازاری یا بیش از 35 درصد از کل بازاری ها از مناطق روستایی آمده بودند. هجوم زیاد مغازه داران و پیشه وران روستایی به شهرهای کوچک و روبه رشد منجر به روستایی شدن بازار شد به خصوص در بخش های متوسط و پایین بازار که زمین های ارزان داشتند.

بازار تبریز 

بررسی تغییرات بازار همدان در دهه 1350/1970 نشان داد که تمرکز صنف های خاص و بخش های گوناگون بازار به تدریج منسوخ می شد و توزیع مناسب تری از صنف های مختلف در سراسر بازار جایگزین آن میگشت. بررسی مشابهی نشان داد که تحرک شغلی قابل توجهی از یک نسل به نسل پس از آن و در بین نسل جدید بازار وجود دارد.بر اساس نتایج بررسی دیگری معلوم شد که در بازار یزد حدود یک چهارم از مغازه ها طی دوره ای شش ساله به کس دیگری واگذار شده بود و در عین حال پنج درصد از مغازه داران نوع کسب خود را تغییر داده بودند.

بازار یزد

تغییرات اجتماعی- اقتصادی و ریخت شناسی شهری در ایران اهمیت سنتی بازار را به عنوان محل داد و ستد انحصاری کاهش داد، اما به افول آن نینجامید. مراکز تجاری جدید نه تنها جایگزین مغازه های بازار نشدند بلکه به شیوه های گوناگون مکمل آن ها بودند. علاوه بر آن بازار با به کسوت خود درآوردن مناطق مختلفی در خارج از محدوده خود شیوه ی زندگی اش را به سایر محله های شهر تعمیم داد. سرانجام آنکه بازارهای تهران و چند شهر بزرگ دیگر در دهه های 1340/1960 و 1350/1970 از نظر فضا، جمعیت و بازرگانی توسعه قابل توجهی یافتند . از این رو بازار بخش انعطاف پذیر تجاری- اجتماعی و فرهنگی زندگی شهری در ایران باقی ماند که از قدرت سیاسی بالقوه قابل توجهی برخوردار بود.

 بازار یزد 

برای مطالعه بخش اول بازارهای ایران - تلاش برای حیات اینجا کلیک کنید

برای مطالعه بخش دوم بازارهای ایران - تلاش برای حیات اینجا کلیک کنید.

پایان

به اشتراک بگذارید