بازارهای ایران- تلاش برای حیات(بخش دوم)

برای مطالعه بخش اول بازارهای ایران - تلاش برای حیات اینجا کلیک کنید.

برای مطالعه بخش سوم بازارهای ایران - تلاش برای حیات اینجا کلیک کنید.

مهندس محسن گلکار

کارشناس ارشد مرمت بافت

بقای بازارهای ایران دست کم تا اندازه ای از بابت فرایندهای شهرنشینی بیش از اندازه و شهرگرایی ناقص است، بدین معنی که میزان صنعتی شدن به نسبت رشد سریع جمعیت اندک بوده است.از سویی دیگر شهرنشینی بیش از اندازه به توسعه سریع بخش خدمات به طور اعم و فعالیت های تجاری به طور اخص نیاز داشت؛  در نتیجه بخش بزرگی از جمعیت شهری در خرده فروشی کالاهای وارداتی و تولیدات صنایع دستی و صنایع مدرن مشغول به کار شدند. ارزیابی قشربندی اجتماعی و تحرک اشتغال در تهران و شیراز در سال 1356/1977 نشان میدهد که بیش از یک چهارم از نیروی کار فعال اقتصادی در این شهر ها به مغازه داری و پیشه وری در داخل و خارج از بازار مشغول بودند. از آنجا که بازار به عنوان هسته اصلی فعالیت های اقتصادی- اجتماعی و مذهبی جا افتاده بود، بسیاری از بازارهای ایران با افزایش روز افزون بخش خدمات و شهرنشینی به رشد بیشتری دست یافتند.

مغازه های واقع در خیابان های جدید به طور معمول با بازار به رقابت نمیپردازند بلکه با برآورده ساختن احتیاجات گروه های  مختلف مشتریان از بسیاری جهات، نقش بازار را تکمیل میکنند. توسعه شهری و اقتصادی اخیر تا حدی به یک تقسیم بازار بین مغازه های داخل بازار و آن هایی که در خیابان های تجاری جدید واقع هستند منجر شده است که نشانگر حیات اقتصادی بازار است. بازارهای شهرستان ها اغلب کارهای تخصصی شان را در مبادلات سنتی عمده همچون منسوجات، فرش و محصولات فلزی حفظ کردند. بازارهای یزد، قزوین، کرمانشاه و شیراز عمدتا در زمینه خرده فروشی منسوجات تخصص یافته بودند. در حالی که بازارهای تهران، اصفهان، کاشان، کرمان و تبریز نیز در تجارت فرش تخصص یافتند.

بازار بزرگ و جاافتاده تبریز به رغم توسعه سریع شهر در برابر فشارهایی که برای انتقال مغازه ها به مناطق جدید تجاری وارد میشد؛ مقاومت کرد. بازار قزوین در حالی که با مغازه های مناطق جدید تجاری در زمینه خرده فرشی به مقابله پرداخت، تسلط نسبی خود بر حیات تجاری شهر و پیرامون آن را حفظ کرد.بازار کاشان که با رقابت قابل توجهی از سوی مراکز جدید مواجه نشد، به یمن نرخ پایین رشد شهری و تداوم ظرفیت تجارت فرش تسلط خود را حفظ کرد.

بازارها در بسیاری از شهرهای متوسط و اغلب شهرهای کوچک که مناطق جدید تجاری هنوز به درستی توسعه نیافته است؛ تسلط تجاری ریخت شناسی و حتی فرهنگی خود را حفظ کرده اند. بازار تهران در دهه های 1340/1960 و 1350/1970 توسعه یافت، زیرا بخش بزرگی از مناطق مسکونی درون بازار و مناطق مجاور آن بطور روزافزونی توسط بنگاه های تجاری و کارگاه های تولیدی کوچک مورد استفاده قرار گرفت. بازار تهران با دگرگون ساختن برخی از صنایع دستی سنتی به تولید صنعتی ماشینی به تولید محصولات ادامه داد. با این حال در عین آنکه قیمت کارگاه های تولیدی در راسته های اصلی بازار روبه افزایش گذاشت،کارگاه های کوچک تولیدی از مغازه های بازار خارج شدند و به خانه هایی در محدوده بازار انتقال یافتند.

 این موسسات صنعتی جدید بسیاری از مشخصه های اساسی روابط سنتی پیشه وران و شاگردانشان را حفظ کردند. شاخص رونق اقتصادی بازار طی این دوره افزایش سریع در سرقفلی مغازه ها و محل کسب در بازار بود. در بسیاری از موارد سرقفلی چندین بار افزایش می یافت، حتی به نیم میلیون دلار برای برخی از مغازه های پررونق در اواخر دهه 1350/1970 رسید.

برای مطالعه بخش اول بازارهای ایران - تلاش برای حیات اینجا کلیک کنید.

برای مطالعه بخش سوم بازارهای ایران - تلاش برای حیات اینجا کلیک کنید.

به اشتراک بگذارید